مرد شناخت روانکاوانه‌ی سیستم‌ها

دکتر مریم برزکار. روان‌پزشک

اریک میلر (۲۴ فوریه ۱۹۲۴-۵ آپریل ۲۰۰۲) 

“اریک تا آخرین قطره زندگی‌اش را نوشید.کار کرد و بیماری‌اش را پنهان کرد و دو ماه قبل از مرگش با وجود بیماری شدید همچنان سرحال و قبراق بود. اگر حافظه‌ام به خاطراتم وفادار باشد در جلسات سوپرویژن اریک منتظر می‌ماندم تا او در حالی‌که به پی در پی به سیگارهای از پی هم پک می‌زد و در مورد مسائل مختلف فکر می‌کرد به سوالات متعددم با سخنانی سنجیده و بی‌شتاب و روشن پاسخ دهد. انتظاری که به یقین ارزشش را داشت.” 

 مارک استین مدیر برنامه‌ی دانشگاه انگلستان و همکار میلر در موسسه‌ی تاویستاک

میلر را خیلی ساده این‌گونه باید توصیف کرد: دانشمند علوم اجتماعی که تئوری سیستم‌ها و سایکوآنالیز را به روشی منحصر به فرد برای درک و کارآیی در فرآیندهای اجتماعی به اجرا در آورد و برای بیش از چهار دهه، چهره‌ای برجسته در انستیتو روابط انسانی تاویستاک بود.

درخلال سال ۱۹۴۱ در حالی‌که اریک بورسیه‌ی کالجی وابسته به کمبریج بود ناگزیر به شرکت در جنگ برمه شد و در ماه‌های انتهایی جنگ با توپخانه ارتش هند جنگید، اما بلافاصله بعد از جنگ اولین و دومین مدرک دکترای خود در انسان‌شناسی‌را از کمبریج دریافت کرد. او در زمانی که خارج از کشور به تحصیل و کار مشغول بود به ایده‌های علوم اجتماعی و روش‌های صنعتی‌شدن علاقه‌مندتر شد. همزمانی این علاقه با جنبش روابط انسانی در آمریکا میلر را با هیجان به آنجا کشاند تا یک سال را نیز در هاروارد سپری کند. 

میلر در آن زمان‌‌ (۱۹۵۰) تحت تاثیر موسسه‌ی تاویستاک لندن بود که هم‌راستا با روابط انسانی رویکردی به صنعت و سازمان‌ها داشت. نقطه‌ی‌عطف زندگی کاری میلر زمانی بود که او در شرکتی در هند به عنوان مشاور داخلی مشغول به کار بود و آن شرکت به موسسه‌ی تاویستاک منتقل شد که با معرفی اشکال اولیه‌ی کار سازمانی به عنوان اولین تجربه در طراحی سیستم فنی-اجتماعی به شهرت رسید. 

همکاری میلر و رایس- که بعدها از تاویستاک جدا شد و موسسه‌ی AKRI Rice را در آمریکا بنیاد نهاد- در این موسسه در گسترش اولیه برنامه‌‌ی آموزش روابط گروهی متمرکز بود و علاوه بر انتشار کتاب مشترک (Systems of organization ) و مطالعه قابل تامل در تاثیر اضطراب ناخودآگاه در یک ایرلاین بین المللی منجر به برگزاری هر ساله‌ی رویداد روابط گروهی ( کنفرنس لستر ) نیز شد. به دنبال مرگ زودهنگام رایس، میلر به سمت مدیر برنامه‌ی تاویستاک رسید و برنامه‌های مشابه با کنفرانس لستر را در کشورهای متعددی در سرتا‌سر جهان هدایت کرد. میلر نقشی اساسی در این کنفرانس‌ها به عهده داشت، و به واسطه‌ی او تعداد کسانی که به بینش عمیقی در این باره رسیدند از هزاران نفر گذشت. او در این کنفرانس‌ها با همکاران تاثیرگذاری چون آنتون ابهولزر و همسرش الیا خلیلا همکاری کرد و همیشه از اینکه الیا اولین زن مدیر برنامه‌ی کاری و یا مشاوری با استعداد بود مفتخر بود. 

اریک همچنین در سال ۱۹۷۰ با همکاری همسرش روی پروژه‌ای جهت مداخله بر کار کارکنان فروش یک کارخانه فعالیت کرد و پس از آن با جرالدین جین در مطالعه‌ای درباره مراقبت‌های اقامتی برای افراد با ناتوانی جسمی و بیماری مزمن که منجر به نوشتن کتابی مشترک شد مشارکت کرد. ( A life apart-1972) و (A life together-1981) با نویسندگی مشترک تیم دارینکتون. 

اریک هم چنین به واسطه‌ی دو دهه مشاوره برای سازمان‌های بخش دولتی و صنایع ملی در مکزیک و اجرای برنامه‌ی توسعه‌ی یکپارچه‌ی روستایی کتاب‌ها و مطالعات مختلفی را منتشر کرد که با عنوان وابستگی به خودمختاری(Dependency to autonomy) نقش مهمی در روابط انسانی و هدایت و تکامل آن داشت. 

میلر در یکی از آخرین کارها‌یش، مجموعه کتاب دو جلدی از طراحی سازمانی انیستیتو تاویستاک در سمت رییس کمیته‌ی تحریریه منتشر کرد. او که در سال ۱۹۷۵ به عنوان موسس OPUS (تشکیلاتی برای ترویج شناخت جامعه) آغاز به کار کرده بود تا پایان عمر در این سمت باقی ماند. 

اریک عضو تاثیرگذاری در موسسه‌ی تاویستاک بود و علی رغم انشعابات و اختلافات، ناگزیر به عنوان رهبر روشنی‌بخشی برای تاویستاک عمل کرد. به سختی می‌توان اهمیت نقش او را در حفظ و تقویت تاویستاک را دست کم گرفت. 

اریک در اپریل ۲۰۰۲ در کنار همسرش اولیا و دخترش سو که حاصل ازدواج قبلی او بود در دست و پنجه نرم کردن با سرطان ریه چشم از دنیا فروبست. 

اریک میلر متفکر و پژوهشگری در رابطه با سازمان‌ها و سیستم‌های اجتماعی بود اما برای هزاران نفر او مهره‌ی اصلی کنفرانس های لستر با ترکیبی از حس شوخ‌طبعی و ذهنی خلاق بود. او مردی مترصد استفاده از فرصت‌ها برای بیان عقیده و آزادی بیان بود، و بی‌تردید در یاد خواهد ماند.

پی‌نوشت: