بودن، (نا)بودن/ گفتن، (نا)گفتن در رابطه‌ی درمانی

جهانی که در آن زندگی می‌کنیم تفاوت‌های بنیادی با فضای شهری وین آغاز قرن بیستم دارد، شهری که فروید در آن زندگی می‌کرد و در ابتدای آن شاهکار خود تعبیر رویاها را نوشت. ما مردمان زمانه‌ای هستیم که در آن هر آنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود. در دوره‌ی پست مدرنیسم کلان روایت‌ها از معنا افتاده‌اند و عمر خرده روایت‌ها هم در اندازه زندگی کوتاه شبنم صبحگاهی است. جنگ‌های جهانی اول و دوم، به دنبال آن جنگ سرد و جهان تک قطبی و اکنون جهان جهانی شده، و عصر دیجیتال و هوش مصنوعی همزمان که درس‌های زیادی به بشر داده، ذهن و ضمیر بشر را تکانی زلزله‌آسا داده است. بشر حرمان‌زده‌ی عصر فروید که در کشمکش میان پای‌بندی‌های زاهدانه به روایت مسیحی پیشاوبری/ویکتوریایی و آزادی غرایز ناشی از سقوط اقتدار مراجع قاعده‌گذار سنتی بود کمتر ردی در جهان ما دارد و شاید باید نشان آن را نه در پایانی قرن که در پایان یک دهه و دو دهه‌ی دیگر در کنار دایناسورها در موزه‌ها گرفت. بشر امروز بشری تراژیک و گرفتار تهی‌بودگی و تردید در همه چیز و باور به هیچ چیز است. البته قصه تا این حد هم تلخ نیست که وانهادن معرفت ( معادل آن گفتن و تفسیر) به معنای پایان انسانیت نیست و اخلاقیات انسانی به جای آن‌که از دل پرهیز از نیروهای غریزی درونی برآید با مراقبت و در بر گرفتن دیگری تولدی دوباره یافته است. انسان همچنان گرفتار تعارض است ولی سخنان فروید هرچند دیگر آن یگانگی که در خوانش ذهن انسانی داشت را ندارد اما هم‌چنان معتبر و کارگشا است، و البته پدیدارهایی تازه پدید آمده و زبان و ترجمانی نو به میراث فروید داده. روانکاوی در جریان رشد خود ریشه در آب داشته و مکرراً از همان جا که تیشه خورده، ریشه داده.

روانکاوی ایرانی اما با وجود چرخشی که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی در روایت‌های کهن در خوانش ناخودآگاه رخ داد و تمام قامت رو و چهره به سمت ارتباطات انسانی نمود همچنان در خم یک کوچه‌ی بازی‌های زبانی‌ست.

مقالاتی که ما برگزیدیم بخشی از چرخشی است که نگاهی تکاملی- ارتباطی در درک رشد انسانی و آسیب‌شناسی روانی دارد. این خوانش به جای تفسیر یک‌طرفه و حضور دانای کل روانکاوانه و چیرگی مونولوگ، اتکا بر دیالوگ و فراتر از دیالوگ، رابطه و درک فضای بیناذهنیت دارد.